Τρίτη 11 Δεκεμβρίου 2007

* ΙΑΚΩΒΟΣ ΝΑΥΠΛΙΩΤΗΣ

ΙΑΚΩΒΟΣ ΝΑΥΠΛΙΩΤΗΣ (1942)

Αρχων Πρωτοψάλτης της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας

«Εις μνημόσυνον αιώνιον έσται δίκαιος. Αλληλούϊα.»

Του Αιδεσιμολ. π. Σεραφείμ Φαράσογλου

Έχει διαπιστωθή από την επιστήμη, ότι ένα χιλιοστό του γραμμαρίου μόσχου, θα μυρίζει 7.000 χρόνια και ένα χιλιοστό του γραμμαρίου ραδίου, θα φωτίζει 7.000 χρόνια. Τότε ένα πολλοστημόριο της ψυχής μας, πόσα εκατομμύρια χρόνια θα λάμπει; Η απάντηση θα είναι: αιώνια.

Γύρω σε μια ψυχή, Σεβασμιώτατε Δέσποτα, σεβαστοί εν Χριστώ αδελφοί πατέρες, αδελφοί χριστιανοί, γύρω σε μια ψυχή λέγω είμαστε συγκεντρωμένοι σήμερα εδώ. Μια ψυχή που αγάπησε την Εκκλησία και το Αναλόγιο, και την αγαπήσαμε κι εμείς. Μια ψυχή εκλεκτή, μια ψυχή φωτεινή, γεμάτη δίψα για το ανώτερο, για το τέλειο.

Πρόκειται για τον αείμνηστο Άρχοντα Πρωτοψάλτη της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας Ιάκ. Ναυπλιώτη, που συμπληρώθηκαν φέτος 50 χρόνια από τον θάνατο του.

Ελέχθη από σοφό, ότι το μόνο βέβαιο – βέβαιο και μέσα στο χρόνο, βέβαιο και μέσα στην αιωνιότητα - είναι ο θάνατος. Και μαζί με τον θάνατο, και άρρηκτα συνυφασμένη μαζί του η αθανασία. Δεν θα ήταν καθόλου βέβαιη ή αθανασία, αν δεν ήταν βέβαιος και τελεσίδικος ο θάνατος. Η αθανασία δεν υπάρχει μέσα στη ζωή, υπάρχει μέσα στο θάνατο.

Ο αείμνηστος Ιάκωβος Ναυπλιώτης ήταν μια λαμπάδα που έλιωσε πάνω στη λυχνία της Εκκλησίας, πάνω στο Πατριαρχικό Αναλόγιο. Λαμπάδα από μελίσσιο κερί, που ανέδινε πασχαλινό φως. Φως που είχε την διαφάνεια και το χρώμα του αμεθύστου, το χρώμα που γεμίζει τις πλαγιές των βουνών, τις αίθουσες του Φαναρίου, το τετριμμένο βελούδινο στασίδι του Αρχοντος Πρωτοψάλτου. Φως γλυκύ, φώτιζε τα βήματά μας!

Ιάκωβος, άξιος διάδοχος των προκατόχων του Νικολάου Βυζαντίου Λαμπαδαρίου (1837-1888) – οι ημερομηνίες αναφέρονται στα έτη υπηρεσίας - Αριστείδου Νικολαΐδου (1882-1911), Γεωργίου Βιολάκη (1875-1905) και Γεωργίου Ραιδεστινού του Β' (1863-1875) των Πρωτοψαλτών, που ήκμασαν περί το 1780, και πρόλαβαν και αυτοί να ακούσουν τον Δανιήλ (1741-1789), τον Ιάκωβο Πελοποννήσιο (1760-1801), τον Πέτρο τον Βυζάντιο (1766-1804) και τον Γρηγόριο (1789-1797), τους μεγάλους μελοποιούς και Πρωτοψάλτες.

Όλους αυτούς είχε την ευκαιρία ο Ιάκωβος να τους ακούσει άμεσα ή έμμεσα, από πρώτο χέρι θα έλεγα.

Ιάκωβος, αηδόνι του Φαναρίου. Ωσαννά των Πρωτοψαλτών του αιώνα μας. Επέκεινα του χρόνου, της καθόλου Ορθοδοξίας στα ψαλτικά. Και κατά την Σοφίαν Σειράχ «κατέλιπεν όνομα, εκδιηγήσασθαι επαίνους» (Σοφ.Σειρ.μδ',8).

Ιάκωβος, ανήκει στην Οικουμένη. Του οφείλεται ο τίτλος ΜΕΓΑΣ. Ονομάσθηκε ΜΕΓΑΛΟΠΡΕΠΗΣ.

Είναι δύσκολο να γραφεί η ιστορία του χωρίς βαθειά προετοιμασία και γνώση μουσικής, προσευχής και ψαλμωδίας, χωρίς ατμόσφαιρα κανδήλας και εικονοστασίου. Δεν γράφω ιστορία, λίγους μονάχα «φθόγγους» από τη βιογραφία του σημειώνω:

Ο Ιάκωβος γεννήθηκε στη Νάξο το έτος 1864. Πολύ μικρός πήγε στην Κωνσταντινούπολη, όπου διακρίθηκε για την εξαιρετική του καλλιφωνία και αμέσως προσελήφθη το έτος 1878 Α' Κανονάρχης στον Πατριαρχικό ναό. Μια θέση και ένα αξίωμα πολύ ζηλευτό, γιατί παίζει σπουδαίο ρόλο πάνω στον πατριαρχικό χορό με το κανονάρχημα, το ισοκράτημα και την όλη τυπική τάξη που γνωρίζει καλά και κατευθύνει και τους άλλους.

Ο Ιάκωβος αφού πέρασε διαδοχικά όλα τα στάδια της μουσικής ιεραρχίας (1881-1888 Β' Δομέστικος, 1888-1905 Α' Δομέστικος και 1905-1911 Λαμπαδάριος), χειροθετήθηκε το έτος 1911 Άρχων Πρωτοψάλτης της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, από τον Πατριάρχη Ιωακείμ τον Γ'.

Από την εξέχουσα αυτή θέση ο Ιάκωβος «κατηύθυνε» σαν θυμίαμα ενώπιον του Θεού τις προσευχές των χριστιανών με την γλυκιά του μελωδία μέχρι το έτος 1938. Έτσι με την συνεχή του αυτή υπηρεσία παρουσιάζει εξηκονταετία στο μουσικό βωμό της Εκκλησίας, στον Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό, στη Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία.

Στο διάστημα αυτό δίδαξε τη Βυζαντινή Μουσική στην Πατριαρχική Μουσική Σχολή του Φαναρίου, εξέδωκε το έτος 1894 σε δύο τόμους την Φόρμιγγα, που περιέχει άσματα και, ωδές για χρήση των Δημοτικών Σχολείων και κάθε φιλόμουσου, εξέδωκε επίσης μαζί με τον Δομέστικο του Κων/ντίνο Κλάββα το έτος 1899 σε δύο τόμους το Δοξαστάριο του Πέτρου Πελοποννησίου «το εξηγηθέν πιστώς εκ της αρχαίας εις την καθ' ημάς Γραφήν» από τον Γεώργιον Βιολάκην, όπως αναφέρει στον Πρόλογο του και σε συνεργασία με τον Εκκλησιαστικό Σύλλογο Φαναρίου «ΟRFEON», κατέγραψε φωνογραφικούς δίσκους, με διάφορα εκκλησιαστικά μαθήματα.

Τα μαθήματα αυτά που ακούμε σήμερα εμείς είναι η γέφυρα - το ουράνιο τόξο - που ενώνει εμάς με τον Ιάκωβο και με τους προκατόχους του.

Έτσι έψαλλαν αυτοί, έτσι έψαλλε ο Ιάκωβος, ο Πρίγγος στη συνέχεια, με το ίδιο ύφος, έτσι τ' ακούσαμε σήμερα κι εμείς μέσα από τους αιώνες, από τους φωνογραφικούς αυτούς δίσκους.

Η χορωδία της Εστίας Εθνικής και Εκκλησιαστικής Μουσικής υπό την διεύθυνση του Πρωτοψάλτου κ. Θεοδώρου Βασιλείου, ερμήνευσε απαράλλακτα ορισμένα μαθήματα που κατέγραψε ο χοράρχης της από τους δίσκους αυτούς, στη μουσικοφιλολογική εκδήλωση, που έγινε προς τιμή και μνήμη του Ιακώβου Ναυπλιώτου, το βράδυ της l8ης Νοεμβρίου, αυτού του μηνός, στο κινηματοθέατρο ΠΑΛΛΑΣ.

Αυτά ας τα προσέξουν ιδιαιτέρως όσοι αμφισβητούν τη γνησιότητα του Πατριαρχικού ύφους στις μέρες μας.

Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βενιαμίν ο Α', για να τιμήσει τον εκλεκτό καλλιτέχνη μα και εξαιρετικό άνθρωπο, αποχωρώντας από το στασίδι του το έτος 1939, τον ονόμασε με Πατριαρχικό Πιττάκιο «Επίτιμο Πρωτοψάλτη της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας».

Ο Ιάκωβος εκοιμήθη εν Κυρίω στις 5 Δεκεμβρίου του έτους 1942 στο Ψυχικό, εδώ στην Αθήνα. Ο θρύλος του θα μένει αθάνατος.

Ο Καθηγητής Άγγελος Βουδούρης σε μελέτη του στην «Ορθοδοξία» σημειώνει για τον Ιάκωβο: «ο Ιάκωβος Ναυπλιώτης, ως Β' Δομέστικος του Πατριαρχικού ναού, παρά το πλευρόν του μουσικοδιδασκάλου Νικολάου Λαμπαδαρίου, ο οποίος έψαλλε χρησιμοποιών πάντοτε μουσικά κείμενα χειρόγραφα της παλαιάς γραφής Πέτρου του Πελοποννησίου, επειδή εντελώς ούτος ηγνοεί το νέον γραφικόν σύστημα, εμυήθη την μουσικήν και εμορφώθη εις το κατά το ύφος του Πατριαρχικού ναού ψάλλειν τα εκκλησιαστικά μέλη, διέσωσε την μουσικήν πράξιν των αρχαιοτέρων πρωτοψαλτών και αυτός την σήμερον είναι ο συνεχιστής της πατριαρχικής παραδόσεως».

Ο μουσικολόγος Παναγιώτης Αντωνέλλης στο έργο του «Η Βυζαντινή Εκκλησιαστική Μουσική» γράφει: «ο Ιάκωβος όταν έψαλλε, με τη χάρη της μουσικής του ιδιοφυίας και με το απαράμιλλο ύφος του κατόρθωνε να εμπνέει στις ψυχές των ακροατών την κατάνυξη, το δέος, τον ενθουσιασμό».

Επίσης ο μουσικολόγος Γεώργιος Τσατσαρώνης σε άρθρο του για τον Ιάκωβο μας λέει ότι «τον διέκρινε ηγεμονική φωνή, μεταλλική και γλυκυτάτη».

Και ο Πρίγγος, ο αντάξιος μαθητής και διάδοχος του σε απαθανατίζουσα τη φωνή του φωνοταινία ακούμε να λέει: «Βρέθηκα για πρώτη φορά και ήκουσα τον Ιάκωβο στον Παρακλητικό Κανόνα και έλεγε "Άλαλα τα χείλη των ασεβών" και κατέβηκε ο Πατριάρχης Ιωακείμ ο Γ', και προσκύνησε την Παμμακάριστο και ήλθε πάλι πίσω, έκανε το σταυρό του και ανέβηκε στο θρόνο. Αυτό το πράγμα που ήκουσα, τρελάθηκα, λέγω: Κανείς δεν είναι ψάλτης, παρά μόνο αυτός».

Ο πολυτραγουδισμένος Ιάκωβος, η πολύφθογγος λύρα, αγαπητοί μου, σήμερον σιωπά. Έχει προσεγγίσει πολύ κοντά στο Θεό με τις τόσες υμνολογίες του. Αλλά τον νιώθουμε να είναι αυτή τη στιγμή και ανάμεσα μας και να μας ερωτά: Τι νέα έχουμε; Τι ήχο έχουμε σήμερα; Τι εωθινό; Μπαίνουν πάλι οι ακτίνες του ήλιου από το θόλο του ιερού; Ψάλλουν οι ψάλτες κατά το ύφος το δικό μου;

Και του απαντάμε: «Μάλιστα, μάλιστα Δάσκαλε Μεγάλε. Εδώ είναι σήμερα, παρόντες, οι άξιοι συνεχιστές σου, η Χορωδία του Συλλόγου των Μουσικοφίλων των Κωνσταντινουπολιτών με τον κορυφαίο χοράρχη της, τον κ. Δημοσθένη Παϊκόπουλο, εγγονό σου στο Πατριαρχικό ψαλτήρι, και με όλα τα αξιότιμα Μέλη της Χορωδίας, τα δισέγγονα σου, και με επικεφαλής τον εκλεκτό και ακούραστο Πρόεδρο της, τον κ. Ιωάννη Σκούτα, και χωρίς να λησμονούμε τον ιδρυτή της Χορωδίας κ. Γεώργιο Τσαούση, και που γιορτάζουν σήμερα τον προστάτη άγιο τους, τον Άγιο Ανδρέα τον Πρωτόκλητο, ιδρυτή της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως, που σε πόσες, ποιος ξέρει, Πατριαρχικές και Συνοδικές Λειτουργίες έψαλλες τη μέρα αυτή».

Και έχουμε ακόμη να σου πούμε σεβαστέ, αλησμόνητε και αείμνηστε «Δάσκαλε»: οι αιώνες θα μιλούν και θα τραγουδούν το όνομα σου, που έγινε «οικουμενικό» στον ψαλτικό κόσμο. Ήσουν αυθεντία. Συ έψαλλες χρόνια σε δεκατέσσερις Πατριάρχες και άλλους τόσους και αμέτρητους Αρχιερείς το περίφημο «εις πολλά έτη Δέσποτα», το αργό εκείνο της εισόδου, σε ψάλλουμε σήμερα κι εμείς:

Αιωνία σου η μνήμη αξιομακάριστε και αείμνηστε Άρχοντα Ιάκωβε Ναυπλιώτη!

Δεν υπάρχουν σχόλια: